Najstarszy znany nam kamień moczowy został znaleziony w mumii z El-Amrah w Egipcie. Liczy sobie, bagatelka, prawie 7 tys. lat. Można więc podejrzewać, że kamica moczowa towarzyszy ludzkości od zawsze. Dziś, jak się uważa, dotyczy ok. 5 proc. naszej populacji.
Najprościej mówiąc, kamica moczowa (urolithiasis) jest chorobą, w której dochodzi do tworzenia się w drogach moczowych złogów zbudowanych ze składników zawartych w moczu (najczęściej szczawianów i fosforanów wapnia oraz kwasu moczowego). - Choroba może pojawić się w każdym wieku. Mężczyźni chorują trzy razy częściej niż kobiety. U zdecydowanej większości - 50-70 proc. chorych - jest to jeden epizod w życiu. Pozostali muszą liczyć się z nawrotami - mówi dr Jacek Judycki z warszawskiego specjalistycznego szpitala urologicznego Mazovia.
W zależności od tego, gdzie znajdują się kamienie moczowe, możemy mówić np. o kamicy nerkowej czy też moczowodowej.
Skąd się bierze
Przyczyny kamicy moczowej nie są do końca znane, ale jej rozwojowi może sprzyjać:
- odwodnienie (np. podczas pobytu w gorącym i suchym klimacie, picie zbyt małej ilości płynów);
- zbyt duża zawartość w diecie wapnia, szczawianów i puryn;
- jednostronna dieta (bogato białkowa lub warzywno-owocowa);
- siedząca praca;
- długotrwałe unieruchomienie;
- zakażenie dróg moczowych.
Ryzyko zachorowania zwiększa się też w sytuacji, gdy ktoś:
- posiada tylko jedną sprawną nerkę;
- cierpi z powodu takich schorzeń, jak: nadczynność przytarczyc, zaburzenia wchłaniania jelitowego, sarkoidoza, nadczynność tarczycy;
- przez długi czas zażywa preparaty wapnia, preparaty witaminy D czy witaminę C w bardzo dużych dawkach (>4 g/dobę);
- ma wrodzone lub nabyte wady anatomiczne utrudniające odpływ moczu (np. nerka gąbczasta, zwężenie moczowodu, nerka podkowiasta, torbiel ujścia moczowodu).
W powstawaniu kamieni moczowych kluczową rolę odgrywają dwa procesy. Pierwszy to przesycenie moczu składnikami kamicorodnymi. - To sytuacja, w której stężenie związków odpowiedzialnych za tworzenie kamieni jest tak duże, że nie są one w stanie dalej się rozpuszczać - już tylko się wytrącają - tłumaczy dr Judycki.
Drugi proces to nukleacja, czyli powstawanie jądra krystalizacji, wokół którego tworzy się następnie kamień.
Gdzie i jak się objawia
Kamica nerkowa (nephrolithiasis) przebiega na ogół bezobjawowo lub ze skąpymi i mało charakterystycznymi objawami. Nawet stosunkowo duże kamienie, wypełniające cały układ kielichowo-miedniczkowy nerki, mogą nie dawać objawów. Czasami chory skarży się na tępe pobolewania w okolicy lędźwiowej spowodowane stanem zapalnym, niedokrwieniem miąższu nerki i napięciem jej włóknistej torebki. Dolegliwości bólowe mogą pojawić się też przy utrudnieniu w odpływie moczu z kielicha lub miedniczki nerkowej. Sporadycznie, np. po większym wysiłku fizycznym, może też wystąpić krwiste zabarwienie moczu.
Gdy kamień przedostaje się z nerki do moczowodu, zaczynamy mówić o kamicy moczowodowej (ureterolithiasis). Często dochodzi wtedy do nagłego zablokowania odpływu moczu z nerki i jego zastoju powyżej kamienia. Pojawia się typowy, napadowy ból związany z kamicą - kolka nerkowa.
Objawy ataku kolki:
- nagły ból w okolicy lędźwiowej, promieniujący do nadbrzusza, podbrzusza, wewnętrznej powierzchni ud oraz do warg sromowych i moszny;
- objawy ze strony przewodu pokarmowego (nudności, wymioty, wzdęcia, biegunka, rzadziej porażenna niedrożność jelit);
- objawy podrażnienia pęcherza moczowego (zaburzenia oddawania moczu, parcie na mocz), szczególnie w przypadku umiejscowienia kamienia w dolnym odcinku moczowodu;
- w rzadkich przypadkach bezmocz
Po pierwsze, zbadać
W przypadku podejrzenia kamicy należy wykonać USG układu moczowego oraz rentgenowskie zdjęcie jamy brzusznej. Podstawowym badaniem obrazowym dróg moczowych jest urografia (to seria zdjęć rentgenowskich jamy brzusznej po uprzednim podaniu pacjentowi kontrastu), która dostarcza informacji o liczbie, lokalizacji i wielkości kamieni, a także pracy nerek i stopniu upośledzenia odpływu moczu.
W szczególnych przypadkach w diagnostyce kamicy dróg moczowych wykonywane są inne badania, np. spiralna tomografia komputerowa, scyntygrafia dynamiczna nerek lub urografia rezonansu magnetycznego.
U chorego z objawami kamicy moczowej wykonuje się też badania laboratoryjne: badanie ogólne moczu, stężenie kreatyniny w surowicy krwi, stężenie wapnia, fosforanów i kwasu moczowego w surowicy, posiew moczu. U każdego chorego z kamicą należy ponadto przeprowadzić analizę składu chemicznego wydalonych lub usuniętych złogów.
Jak leczyć
Gdy średnica kamienia nie przekracza 4 mm, zdecydowana większość pacjentów jest w stanie wydalić go o własnych siłach. Trzeba im (a właściwie kamieniom) jednak w tym pomóc. - Stosuje się tu leki rozkurczowe i przeciwbólowe oraz zaleca picie dużej ilości płynów oraz odpowiednią aktywność fizyczną, np. schodzenie po schodach, by wymusić przemieszczanie się kamienia w dół dróg moczowych - mówi dr Judycki.
Niektóre kamienie (te z kwasu moczowego) mogą być rozpuszczone po doustnym podaniu odpowiednich leków. Pamiętajmy jednak, że decyzję o takiej formie terapii zawsze powinien podjąć specjalista urolog. - Niestety, na rynku pojawia się dużo "cudownych" środków rozpuszczających kamienie. Wiele osób nie jest świadomych, że nie pomogą im one w tym, i daje się nabrać - ostrzega dr Judycki.
Zabiegowe usuwanie kamieni z górnych dróg moczowych zaleca się w przypadku kamieni o średnicy większej niż 6-7 mm, szczególnie gdy towarzyszą im:
- utrzymujące się lub nawracające bóle;
- zakażenia układu moczowego;
- przewlekłe utrudnienia odpływu moczu i postępujące upośledzenie czynności nerki;
- ryzyko zablokowania odpływu moczu, szczególnie przy obecności jedynej czynnej nerki.
Bardziej agresywne postępowanie jest też uzasadnione u młodych pacjentów, u których choroba wystąpiła przed 25. rokiem życia.
Istnieje kilka mniej lub bardziej inwazyjnych metod usuwania kamieni. Wybór najlepszej zależy od lokalizacji, rozmiarów i kształtu złogów oraz stanu dróg moczowych.
Najczęstszą i najmniej inwazyjną metodą usuwania kamieni jest dziś ESWL, czyli ich rozbijanie (litotrypsja) falami uderzeniowymi generowanymi zewnątrzustrojowo (extracorporeal shock-wave lithotripsy). Metoda ta wykorzystuje właściwości szczególnego rodzaju fali akustycznej (mechanizm jej powstawania jest podobny do fal tsunami). Wytworzona przez specjalny aparat fala jest ogniskowana w punkcie, w którym należy ustawić kamień - umożliwia to specjalny stół zabiegowy, na którym leży pacjent. - Fala uderzeniowa powoduje rozbicie kamienia na drobne części, które mogą być wydalone z moczem - wyjaśnia dr Judycki. Zabieg przeprowadza się w ramach chirurgii jednego dnia.
Ciekawa jest historia narodzin urządzenia do ESWL. Pierwsze zbudowali w latach 80. ubiegłego wieku inżynierowie niemieckiej firmy Dornier. Wykorzystali przy tym m.in. pomysły swoich poprzedników z czasów II wojny światowej (Dornier produkował wówczas bombowce dla Luftwaffe), którzy chcieli wykorzystać fale do niszczenia łodzi podwodnych aliantów.
Inną metodą jest przezskórna nefrolitotrypsja (PCNL). Pozwala ona na doszczętne usunięcie złogów z nerki i górnego odcinka moczowodu przez endoskop (nefroskop). Po jego wprowadzeniu pod kontrolą wzroku usuwa się kamień lub rozbija go na mniejsze fragmenty możliwe do wydobycia.
PCNL umożliwia kruszenie i usuwanie nawet bardzo dużych i licznych kamieni. Przy rozległej kamicy i pozostałych złogach resztkowych niekiedy naprzemiennie wykonuje się PCNL i ESWL (to tzw. sandwich therapy - terapia sandwiczowa).
Ureterorenoskopia (URS) jest zabiegiem usuwania lub rozbijania kamieni moczowych za pomocą sztywnego, półsztywnego lub giętkiego endoskopu wprowadzanego przez cewkę moczową i pęcherz do moczowodu.
Poprzez kanał endoskopu można wprowadzać sprzęt do usuwania kamieni (kleszczyki, koszyczki) lub do ich rozbijania (sondy ultradźwiękowe lub światłowody laserów).
Klasyczne, chirurgiczne usuwanie kamieni nerkowych to obecnie zaledwie 1-5 proc. wszystkich zabiegów.
Wskazaniem do leczenia operacyjnego może być rozległa kamica, współistnienie wad anatomicznych, nieprawidłowe położenie nerek, chorobliwa otyłość, zniekształcenia kręgosłupa, utrwalone zniekształcenia bioder i kończyn dolnych, współistniejące choroby uniemożliwiające wykonanie innych zabiegów.
Inne miejsca
Kamica pęcherza moczowego jest na ogół wynikiem przemieszczenia się kamienia z górnych dróg moczowych lub skutkiem upośledzenia oddawania moczu towarzyszącego chorobom prostaty. Objawia się częstomoczem, naglącymi parciami na mocz, szczególnie przy chodzeniu, przerywanym strumieniem moczu, krwistym zabarwieniem moczu.
Kamica cewki moczowej jest na ogół wynikiem przemieszczenia się kamienia z pęcherza moczowego lub powstaje w wyniku zwężenia cewki lub przedostania się do niej ciał obcych. Objawia się bolesnym oddawaniem moczu, zwężeniem strumienia moczu i jego zatrzymaniem. Kamień jest przeważnie wyczuwalny na przebiegu cewki.
Kamica stercza (prostaty) Złogi tworzą się w cewkach gruczołu krokowego. Choroba przebiega przeważnie bezobjawowo lub wywołuje ból przy oddawaniu moczu. Może być wynikiem przewlekłego zapalenia stercza.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz